Konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej pawilonu Polski na Wystawie Światowej EXPO w Osace Japonia, 2025

Czy człowiek może żyć w całkowitej izolacji od nich? Może będziemy zmuszeni, by nasza przyszłość została zbudowana z przeszłości. Przede wszystkim z dorobku ostatniego wieku, bo to o ten dorobek się dziś „potykamy”. W architekturze odzwierciedliło się to w przemianie materiałowej – z wysokiej trwałości budulca i nietrwałych jego połączeń do niezwykle trwałych połączeń, a niskiej jakości elementu budowlanego, które przyniosły za sobą możliwości formalne. Jednocześnie dom stał się izolacją od środowiska zamiast jego częścią. Człowiek zapomniał jak być częścią natury, czerpać z niej i współistnieć, tak jak potrafią to robić inne organizmy na Ziemi.

Polski pawilon pokaże, że powrót do korzeni jest jeszcze możliwy; że wystarczy spojrzeć na zasoby i energię, której potrzebujemy jako coś, co odnajdujemy i odkrywamy, zamiast produkować. Udowodni, że nasz dalszy rozwój zależy od takiej relacji ze światem. Ponowne wykorzystanie materiałów do stworzenia pawilonu jest procesem budującym ciągłość myśli o materiale, pracy z nim, jego poprzednim życiu, a więc o miejscach i ludziach, którzy to życie tworzyli. Materiał staje się umiejętnym i ekologicznie rozważnym „twardym dyskiem” z zapisem lokalnej historii i pamięci.

Opis projektu:

Polska od zawsze odzwierciedla przenikanie wielu dziedzin i tak samo, jak nasz wspólny Dom, tak nasza propozycja jego reprezentacji na EXPO w Japonii, odzwierciedla Kulturę i Naukę, która wsparta jest na Technologii i Wiedzy w Bogatym środowisku Naturalnym, gdzie Tradycja nie jest powielanym stereotypem, lecz kontynuacją myśli, która pozwala tworzyć i czytać nowe wzorce na przyszłość w zgodzie z historią.

Wykorzystując walory działki, pawilon otwiera się na wszystkie kierunki komunikacyjne oferując 5 niezależnych wejść w tym jedno przeznaczone dla pracowników i ważnych gości oraz główne nadające kierunek zwiedzania. 

Po przejściu przez rozrzeźbioną, przezierną elewację mamy możliwość korzystania z otwartego ogrodu na mineralnym, przesiąkliwym, utwardzonym podłożu, który oferuje swobodne zwiedzanie i spoczynek wśród zieleni. W środku ogrodu znajduje się główne pomieszczenie wystawy o otwartym planie, które w początkowym standardzie jest otoczone szklaną mobilną przegrodą, która swoją elastycznością aranżacji wspiera najbardziej zaawansowane koncepcje reprezentacji głównej wystawy polskiego pawilonu.

Przezierna elewacja kryje w sobie drogę do drugiej części wystawy. Jednocześnie jest domem dla tych wszystkich odwiedzających, którzy szukają swojego schronienia ponad gruntem. Piętro zaprojektowane w skali, proporcji i kameralności, która jak najlepiej służy atmosferze odbioru kultury i informacji o naszych osiągnięciach, które wymagają zwolnienia i skupienia pokazując, że tradycja i nowoczesność mogą iść w parze.

Identyfikujemy dwie unikalne cechy powodujące jednoczenie się Polaków w imię wyższych celów:

1 – Niepokorny gen kreatywności / Rewolucyjny kod genetyczny / Umiejętność twórczego fermentu

2 – Empatia

Te cechy naszego narodu ujawniają się nie w czasach dobrostanu lecz w momencie wyraźnej potrzeby.
Impuls do działania jest generowany przez jednostkę. Jest on iskrą na którą reagujemy otwierając się na „nowe możliwości”, tworząc oddolną wspólnotę. Mamy genialną umiejętność szybkiego łączenia się , solidaryzowania w ramach określonej idei. Pokazała to na przykład mobilizacja społeczeństwa w obliczu wojny w Ukrainie i napływu uchodźców.  Wytworzona w ten sposób siła solidarnych, zdeterminowanych do działania ludzi jest potężniejsza niż jakiekolwiek przeszkody, które stają jej na drodze. Historia pokazuje, że nic nie jest w stanie stawić jej czoła.

Dzisiaj  chcemy dzielić się z innymi ludźmi genem niepokornej kreatywności z domieszką empatii, rewolucyjnym kodem genetycznym. Jesteśmy świadomi, że nastał czas, w którym świat staje na krawędzi wielkich dramatycznych zmian i jest to ostatni dzwonek, aby się zjednoczyć, wykreować ideę i działać w ramach silnej wspólnoty. 
Na przykładzie jednostek działających pod wpływem “genu niepokornej kreatywności”, których idee czy działalność stały się iskrą porywającą masy do działania, udowadniamy, że wielkie zmiany są możliwe. Ich działania wywarły istotny i znaczący trwały wpływ, spowodowały poruszenie, zaraziły potrzebą myślenia, kreacji, współdziałania, solidaryzowania się i doprowadziły do zmiany.

Ideę naszego pawilonu urzeczywistniamy w formie barwnej struktury - rzeźby symbolizującej ludzkie jednostki, które przekazują pozytywny kreatywny, rewolucyjny gen.  Tworzą w ten sposób solidarny żywy, stale morfujący i rozrastający się organizm. Struktura ta  przerasta prostopadłościenny kształt zewnętrza obiektu. Ten prostopadłościan symbolizuje skostniały system,  problem z którym boryka się społeczeństwo, ludzkość.

Ta opresyjna forma  próbuje wepchnąć ludzi w określone sztywne ramy – stłamsić ich, w wyniku czego uruchamia się charakterystyczny dla społeczeństwa polskiego gen kreatywności. Najpierw u jednostki, a za sprawą empatii rozprzestrzeniający się wśród kolejnych ludzi.

Architektura jako współodpowiedzialna w generowaniu CO2, jak również konsumująca znaczące zasoby energii, próbując stale służyć człowiekowi, musi podjąć wyzwanie i wspólnie z innymi działaniami skutecznie wpływać na dobrostan człowieka i środowisko.

Pawilon w założeniu będzie przestrzenną instalacją. Żaden z elementów architektonicznych pawilonu nie będzie transportowany z Polski. Powstać ma we współpracy z lokalną społecznością okręgu Kansai. Poszukując materiałów w selektywnych rozbiórkach budynków, na składach złomu, recyclingowych magazynach, szukać będziemy budulca dla fasady pawilonu. Będzie on może betonowymi prefabrykatami, sprasowanymi częściami karoserii, elektro śmieciami czy sprasowanymi blokami aluminiowych puszek.

Nie tylko materia będzie istotą manifestu, ale wspólne działania w lokalnym kontekście mają sprawiać, że architektoniczna forma pawilonu stanie się bardziej odpowiedzialną, wpisującą się w nurt architektury cyrkularnej.

Wspólnie odpowiedzialni jesteśmy za degradację naszej planety, dlatego kolektywnie musimy dążyć do zmiany w naszym myśleniu o środowisku, przemyśle, architekturze. Pozyskane, lokalne materiały utworzyć mają kompozycję przestrzenną „góry” przez którą przebijać się będą ortogonalne formy architektoniczne. Przypadkowość i planowanie tworzyć mają przestrzenny dialog. Wielokolorowe, zgromadzone materiały kontrastować będą z prostymi i mono kolorowymi kubaturami i kładkami. Dwie różne formy, dwie różne materie i faktury symbolizować mają walkę rozwoju i destrukcji. Zwiedzający odbędą drogę na szczyt budynku na przemian wchodząc i wychodząc z budynku, co pozwoli na kontemplację pozostałości po cywilizacji technicznej na zewnątrz pawilonu oraz znajdowanie nadziei i rozwiązań na przyszłość zawartych we współczesnych wnętrzach pomieszczeń ekspozycyjnych. Zwieńczeniem drogi jest zielony mini park umieszczony na dachu, który jako otwarta przestrzeń publiczna daje czas na odpoczynek i refleksję nad odbytą drogą.

Forma pawilonu nie jest na tym etapie jednoznacznie określona. To nie znaczy, że nie jest zaprojektowana. Ma stać w opozycji do sąsiadujących z nią mniej brutalnych pawilonów narodowych. Jego forma i kształt, ma krzyczeć i uwierać. Ma zastanawiać zwiedzających i prowokować do wejścia i refleksji. Pawilon co do zasady nie ma być ładny, lecz wyrazisty, brutalny, ma drażnić, czasem powodować dyskomfort. Jego „piękno” kryje się w przesłaniu.

Spiralna dystrybucja pawilonu doskonale odpowiada funkcjonalnym i przestrzennym wymaganiom programu. Układ projektowanego budynku umożliwia rozdzielenie wejść do poszczególnych funkcji oraz i efektywne zarządzanie kolejkami do każdej z tych przestrzeni. W środku sama forma pawilonu w naturalny i intuicyjny sposób kieruje widza przez płynną przestrzeń wystawy.

Dynamiczna bryła oparta na modularnych systemach tworzy bardzo atrakcyjny, ikoniczny i zapadający w pamięć wizerunek. Kształt drewnianych modułów elewacji  został zoptymalizowany redukując do minimum zużycie materiałów. Konstrukcja fasady daje możliwość do skorzystania z bezcennego japońskiego savoir faire opartego na wieloletniej tradycji i złożenia pełnego szacunku ukłonu w stronę kultury Kraju Kwitnącej Wiśni. Wykorzystanie drewna jest również odpowiedzią na wymóg stosowania dostępnych w Japonii materiałów i technik. Po zakonczeniu EXPO łatwe do przenoszenia elementy pozwalają na kreatywny recykling. Drewno jest budulcem zarówno przeszłości, jak i przyszłości, i projekt pawilonu dowodzi, że czerpanie z tradycji i jej interpretacja przy wykorzystaniu nowoczesnych technik jest odpowiedzią na wiele wyzwań związanych z ratowaniem naszej planety.